PHÁT HIỆN NƠI CAO VÀ BÀN THỜ TẠI ĐAN DO VUA GIÊ-RÔ-BÔ-AM XÂY DỰNG. – KINH THÁNH LÀ SỰ THẬT!

Vào thế kỷ thứ 10 TCN, sau khi vương quốc Y-sơ-ra-ên thống nhất bị chia thành hai – miền Nam là Giu-đa, miền Bắc là Y-sơ-ra-ên – Giê-rô-bô-am được lập làm vua Y-sơ-ra-ên và đóng đô tại Si-chem (1 Các Vua 12:25). Một trong những việc đầu tiên ông làm là thiết lập nơi thờ phượng riêng cho vương quốc phía Bắc, để dân sự không trở về Giê-ru-sa-lem dâng của lễ tại đền thờ.

Kinh Thánh chép rằng Giê-rô-bô-am đã dựng hai con bò vàng – một tại Bê-tên (cực nam của vương quốc phía Bắc) và một tại Đan (cực bắc) – rồi gọi chúng là Elohim, tuyên bố rằng “chính các thần này đã đem dân ra khỏi xứ Ai Cập” (1 Các Vua 12:26–29). Hành động này mở đầu cho một thời kỳ thờ hình tượng nghiêm trọng trong lịch sử Y-sơ-ra-ên.

🏺 Khám phá khảo cổ tại Đan (Tell Dan)

Tại phía bắc gò Tell Dan, các nhà khảo cổ đã tìm thấy Nơi Cao (High Place) – một khu vực thờ phượng và đền thờ của dân Y-sơ-ra-ên thời xưa. Nhiều hiện vật nghi lễ đã được khai quật, gồm: xẻng sắt, lư hương, và một bàn thờ nhỏ có sừng ở bốn góc – kiểu bàn thờ quen thuộc trong Kinh Thánh (Xuất Ê-díp-tô Ký 27:2).

Ngoài ra, các nhà khảo cổ phát hiện một bệ đá lớn được nâng cao – đây là công trình đã được sử dụng từ thời vua Giê-rô-bô-am, được tái thiết dưới thời vua Giô-ách (thế kỷ 8 TCN), và tiếp tục được sử dụng qua thời kỳ Hy Lạp (Hê-lê-nít) cho tới tận cuối thời La Mã. Hầu hết các nhà khảo cổ đều đồng thuận rằng đây chính là nền bệ nơi con bò vàng của Giê-rô-bô-am từng được đặt.

📜 Đan – từ biên giới quốc gia đến biểu tượng của sự thờ hình tượng

Trong Kinh Thánh, cụm từ “từ Đan đến Bê-e-sê-ba” được dùng để mô tả toàn cõi đất Y-sơ-ra-ên (Các Quan Xét 20:1; 1 Sa-mu-ên 3:20; 2 Sa-mu-ên 17:11; 1 Các Vua 4:25; 1 Sử Ký 21:2; 2 Sử Ký 30:5). Thành Đan là điểm cực bắc của Y-sơ-ra-ên, ban đầu có tên là Lê-shem (hoặc Lái-sơ) trước khi chi phái Đan chinh phục và đổi tên theo tổ phụ của họ (Giô-suê 19:47).

Thành Đan được nhắc tới 20 lần trong Kinh Thánh, nhưng về sau lại gắn liền với tội thờ hình tượng, vì là một trong hai nơi Giê-rô-bô-am đặt bò vàng để dân miền Bắc thờ lạy (1 Các Vua 12:28–29).

🏛 Xác định vị trí khảo cổ

Địa điểm Tell el-Qadi (nghĩa là “Gò của quan xét”) được xác nhận là thành Đan cổ khi các nhà khảo cổ tìm thấy một bia đá thời Hy Lạp, khắc bằng tiếng Hy Lạp và A-ram, ghi lời khấn của một người tên Zoilos “dâng cho vị thần ở Đan”.

Các cuộc khai quật tại Tell Dan bắt đầu năm 1966 do nhà khảo cổ danh tiếng Avraham Biran dẫn dắt, kéo dài suốt 30 năm. Đến năm 2005, các nhà khảo cổ của Trường Khảo Cổ Kinh Thánh Nelson Glueck (thuộc Hebrew Union College – Jewish Institute of Religion) tiếp tục khai quật, đem lại nhiều phát hiện giá trị.

🔍 Ý nghĩa thuộc linh

Phát hiện tại Đan không chỉ xác nhận chi tiết lịch sử Kinh Thánh, mà còn nhắc nhở về lời cảnh báo của Đức Chúa Trời qua các tiên tri: sự thờ hình tượng dẫn đến sự sa ngã và phân tán. Giê-rô-bô-am lập bò vàng để giữ lòng dân, nhưng thực chất đã kéo họ rời xa sự thờ phượng thật dành cho Đức Giê-hô-va.

Những tàn tích còn lại tại Tell Dan ngày nay là minh chứng rõ ràng: Lời Kinh Thánh không phải là huyền thoại, mà là lời tường thuật lịch sử được ghi khắc trong đất đá – để mỗi thế hệ đều nhớ rằng chỉ Đức Chúa Trời là Đấng đáng được thờ phượng.

Mục vụ Do Thái

#mucvudothai

#hoithanhloisusongvietnam

#khaocokinhthanh