Ashkenazi Do Thái hay còn gọi là Ashkenazic Jew. Trong tiếng Do Thái với hậu tố số nhiều -im được gọi là Ashkenazim. Đây là cộng đồng người Do Thái người có cùng tổ tiên chung trong đế quốc La Mã vào khoảng cuối của thiên niên kỷ đầu tiên .
Ngôn ngữ truyền thống của cộng đồng người Do Thái Ashkenazi là tiếng Yiddish (một ngôn ngữ Đức với các yếu tố của ngôn ngữ Hebrew , Aramaic và Slavic ), được phát triển sau khi họ chuyển đến Bắc Âu: bắt đầu ở Đức và Pháp vào thời Trung Cổ. Trong nhiều thế kỷ, họ chỉ sử dụng tiếng Do Thái như một thứ ngôn ngữ thiêng liêng , cho đến khi tiếng Do Thái hồi sinh như một ngôn ngữ phổ biến ở Israel. Trong suốt thời gian ở châu Âu, Ashkenazi đã có nhiều đóng góp quan trọng cho triết học, học thuật, văn học, nghệ thuật, âm nhạc và khoa học.
Thuật ngữ "Ashkenazi" dùng để chỉ những người định cư Do Thái đã thành lập các cộng đồng dọc sông Rhine ở Tây Đức và miền Bắc nước Pháp có niên đại từ thời Trung cổ. Khi đến đó, họ mang những nghi thức tôn giáo, sự thờ phượng tại Do Thái, Babylon của người Do Thái Ashkenazi phát triển ở các thành phố như Mainz , Worms và Troyes .
Vào cuối thời Trung cổ , do cuộc đàn áp tôn giáo, phần lớn dân số Ashkenazi chuyển dịch đều đặn về phía đông, di chuyển khỏi đế chế La Mã đến các khu vực sau này thuộc Khối thịnh vượng chung Ba Lan-Litva , bao gồm các phần của Belarus ngày nay. , Estonia , Latvia , Lithuania , Moldova , Ba Lan , Nga , Slovakia và Ukraine .
Vào cuối thế kỷ 18 và 19, những người Do Thái ở lại hoặc quay trở lại vùng đất của Đức đã tạo ra một sự định hướng lại văn hóa; dưới ảnh hưởng của học giả Do Thái uyên bác và cuộc đấu tranh giải phóng, cũng như sự giao thoa về trí tuệ và văn hóa ở các trung tâm đô thị, họ dần dần từ bỏ việc sử dụng tiếng Yiddish và áp dụng tiếng Đức , đồng thời phát triển các hình thức mới của đời sống tôn giáo và bản sắc văn hóa Do Thái.
Thảm họa diệt chủng Holocaust trong Chiến tranh thế giới thứ hai đã tàn phá Ashkenazim, ảnh hưởng đến hầu hết mọi gia đình Do Thái. Người ta ước tính rằng vào thế kỷ 11 người Do Thái Ashkenazi chiếm ba phần trăm tổng dân số Do Thái trên thế giới. Theo ước tính được thực hiện vào năm 1930 (gần thời kỳ đỉnh cao dân số) cho rằng 92 phần trăm người Do Thái trên thế giới là người Ashkenazi. Ngay trước Holocaust, số lượng người Do Thái trên thế giới vào khoảng 16,7 triệu. Các số liệu thống kê khác nhau đối với nhân khẩu học đương thời của người Do Thái Ashkenazi, dao động từ 10 triệu đến 11,2 triệu. Các ước tính khác cho rằng người Do Thái Ashkenazi chiếm khoảng 75% người Do Thái trên toàn thế giới.
Tên Ashkenazi xuất phát từ trong kinh thánh. Ashkenaz ( Ách-kê-na ) là con trai đầu tiên của Gô-me, Gô me con trai của Japhet ( Gia phết ), Gia phết con trai của Noah ( Nô-ê). Japhetic ( Gia phết ) là một trong những tộc trưởng trong sách Sáng thế ký 10. Tên của Gomer thường được liên kết với các dân tộc Cimmerian .
Trong Giê-rê-mi 51:27 có chép “Hãy gọi những nước A-ra-rát, Min-ni, Ách-kê-na, đến đánh nó!,” Ashkenaz coi là một trong ba vương quốc ở cực bắc, các vương quốc khác là Minni và Ararat, có lẽ tương ứng với Urartu , được Chúa kêu gọi chống lại Babylon.
Trong đầu thời kỳ trung cổ, người Do Thái ở Trung và Đông Âu cũng được gọi bằng thuật ngữ này. Ngoài ra để phù hợp với phong tục của một số nơi họ sinh sống của người Do Thái Ashkenazi cũng được gọi bằng các tên trong Kinh thánh như ở Tây Ban Nha thì được gọi là Sefarad ( Sê-pha-rát) ( Áp đia 1: 20:… Những phu tù của Giê-ru-sa-lem ở tại Sê-pha-rát sẽ được các thành phương nam), ở Pháp được gọi là Tsarefat ( Sa-rép ta ) ( 1 Các Vua 17: 9 Hãy chỗi dậy, đi đến Sa-rép-ta, thành thuộc về Si-đôn, …), và ở Bohemia được gọi là Đất của Canaan .
Đến cuối thời kỳ trung cổ , người ta bắt đầu sử dụng từ Ashkenaz / Eretz Ashkenaz để chỉ cộng đồng Do Thái ở nước Đức, trước đó họ được gọi là Loter. Đây nơi mà các cộng đồng Speyer , Worms, Mainz ở Rhineland và các cộng đồng Do Thái quan trọng nhất đã sống. Rashi sử dụng leshon Ashkenaz (ngôn ngữ Ashkenazi) để mô tả lời nói của người Đức, và các chữ cái của người Do Thái Byzantium. Người Syria gọi Thập tự chinh là Ashkenazim. Với mối liên hệ chặt chẽ giữa các cộng đồng Do Thái của Pháp và Đức sau khi đế chế Carolingian thống nhất (800-888) , thuật ngữ Ashkenazi dùng để chỉ người Do Thái của cả Đức và Pháp thời trung cổ.
Khi người ta gọi : Người Do Thái Ashkenazi ở Israel là ám chỉ đến những người Do thái nhập cư tới Israel và những người Do Thái có nguồn gốc dòng dõi huyết thống gốc gác của Người Do Thái Ashkenazi, là những người Do Thái hiện nay đang sinh sống ở quốc gia Israel. Theo định nghĩa hiện đại của người Israel Do Thái, khi đề cập đến những người Do Thái theo truyền thống Do Thái Ashkenazi thì con số của người Ashkenazi bao gồm người Ashkenazi thuần chủng hay có một phần dòng máu Ashkenazi.Họ là một dân tộc Do Thái lớn nhất so với những dân tộc Do Thái khác bao gồm người Mizrahi Do thái và người Sephardi Do thái ở tổ quốc Israel.
Người Do Thái Ashkenazi đã đóng một vai trò rất lớn và nổi bật trong nền kinh tế, truyền thông và chính trị của quốc gia Israel kể từ khi đất nước Israel hiện đại từ trong giai đoạn bắt đầu cho đến khi được thành lập.
Các đời tổng thống Israel từ khi quốc gia này được thành lập năm 1948 cho đến hiện này đều là Người Do Thái Ashkenazi. Trong những thập niên đầu của tổ quốc Israel hiện đại, xung đột văn hoá khốc liệt xảy ra giữa người Do Thái Sephardic và Người Do Thái Ashkenazi (chủ yếu là người Ashkenazi ở Đông Âu). Nguồn gốc của cuộc xung đột tàn khốc này vẫn tồn tại ở mức độ nhỏ hơn nhiều trong xã hội Israel ngày nay, chủ yếu là do khái niệm "nồi nấu chảy". Tức có nghĩa là tất cả những người nhập cư Do Thái đến Israel đều được khuyến khích "làm tan chảy" đặc tính bản sắc dân tộc truyền thống riêng của họ trong phạm vi "cái nồi" của xã hội chung để trở thành người Israel.
( Albert Einstein là một người Do Thái Ashkenazi. )
Một bài báo khoa học năm 2005, "Lịch sử tự nhiên của Trí tuệ Ashkenazi", khám phá ra rằng những Người Do Thái Ashkenazi là một nhóm được thừa hưởng trí thông minh cao. Nghiên cứu cho thấy rằng Người Do Thái Ashkenazi có trí thông minh cao là do sự phổ biến của họ trong những lĩnh vực đòi hỏi trí tuệ. Trong khi chỉ có khoảng 2% dân số Hoa Kỳ là người gốc Ashkenazi Do Thái cả cha và mẹ. 27% người Mỹ đoạt giải Nobel trong thế kỷ 20 là Người Do Thái Ashkenazi, 25% người chiến thắng Huy chương Fields và 25% người chiến thắng giải ACM Giải Turing cũng là Người Do Thái Ashkenazi. Chỉ số trí thông minh IQ trung bình của Người Do Thái Ashkenazi đã được tính toán là 112-115 (Cochran et al.)
Biên tập bởi Mục Vụ Do Thái Lời Sự Sống Việt Nam.