Có lẽ là nhà tiên tri nổi tiếng nhất trong số các nhà tiên tri Do Thái (tất nhiên là sau Môi-se ), các hoạt động của Ê-li được kể trong Sách Các Vua — bắt đầu từ I Các Vua 17 và kết thúc trong II Các Vua 2. Trong II Sử Ký 21, cũng có ghi chép về ông, tuy nhiên, Ê-li đã không để lại cho chúng ta một cuốn sách về những lời tiên tri của ông, vì vậy không có quyển Kinh thánh nào mang tên ông.
Đây là vị tiên tri rất được tôn kính của Do Thái Giáo, vì vậy trong truyền thống của người Do Thái có nhiều những điều rất thú vị và đáng chú ý về vị tiên tri Ê-li này.
Trước tiên, có thể nói Kinh thánh hiếm khi cho chúng ta biết nhiều chi tiết về ngoại hình của mọi người, nhưng một điều thú vị mà chúng ta biết về Ê-li là ông được ban phước cho nhiều tóc và đeo thắt lưng da. Sau khi vua A-háp ngã xuống giường, ông đã cử sứ giả đến những ngôi đền thờ thần tượng để hỏi xem liệu ông có thể sống sót sau vết thương của mình hay không. Một thiên thần bảo Ê-li gửi thông điệp rằng ông sẽ chết. Sau khi các sứ giả nói với nhà vua rằng người đàn ông nói chuyện với họ là người lông lá và đeo thắt lưng bằng da, ông đã xác định chính xác người đó là Ê-li ( II Các vua 1:1-8 )
Truyền thống Do Thái so sáng ông với Phi-nê-a, cháu nội của A-rôn, một người nhiệt thành với Đức Chúa Trời như cách ông tự mô tả về mình ( I Các vua 19:10 ) . Một số nguồn trong Do Thái giáo xác định Ê-li và Phi-nê-a là cùng một người ( Likkutei Sichot vol. 28, tr. 343. )
Tại buổi lễ cắt bì ( brit milah ) , theo thông lệ, người ta thường có một chỗ ngồi dành riêng cho nhà tiên tri Ê-li . Theo truyền thống, Elijah , người được gọi là “ thiên thần của sự giao ước ” đến thăm mỗi buổi lễ cắt bì. Đây là lý do tại sao:
Trong thời kỳ đất nước Y-sơ-ra-ên bị chia cắt thành hai vương quốc, nhà tiên tri Ê-li-sê đã có một cuộc đọ sức tại Núi Carmel với 450 tiên tri giả về thần tượng Ba-anh, dẫn đến cái chết của họ. Vua của vương quốc phía bắc, A-háp , cùng với người vợ độc ác của mình là Giê -sa-bên , đã gửi một thông điệp đến nhà tiên tri Ê-li: “Giê-sa-bên sai một sứ-giả đến Ê-li mà nói rằng: Nếu ngày mai trong giờ nầy, ta không xử mạng-sống ngươi như mạng-sống của một người trong chúng nó, nguyện các thần đãi ta cách nặng-nề.”. ( I Các vua 19:2 )
Ê-li bỏ trốn, và 40 ngày sau, ông đến một hang động trên núi Sinai, nơi ông ở qua đêm. Tại đó, Chúa đã tiết lộ mình cho Ê-li và nói: " Và kìa, có lời của Đức Giê-hô-va phán với người rằng: Hỡi Ê-li, ngươi ở đây làm chi?” Ê-li-sê trả lời: “Tôi đã rất nóng-nảy sốt-sắng vì Giê-hô-va Đức Chúa Trời vạn-quân vì dân Y-sơ-ra-ên đã bội giao-ước Ngài, phá-hủy các bàn-thờ Ngài, dùng gươm giết những tiên-tri Ngài; chỉ một mình tôi còn lại, và họ cũng kiếm thế cất mạng-sống tôi.” ( I Các vua 19 :10 )
Dân chúng đã bỏ giao ước nào? Sách Midrash nói rằng Ê-li đang đề cập đến phép cắt bì, được gọi là giao ước. Hơn nữa, theo một lời kể lại , không chỉ Ê-li phàn nàn về việc họ từ bỏ giao ước, mà trong lòng sốt sắng, ông yêu cầu Đức Chúa Trời trừng phạt những kẻ tội lỗi của Y-sơ-ra-ên. ( Shir Hashirim Rabbah 1: 6. )
Midrash nói rằng Đức Chúa Trời đã quở trách ông rằng: “Họ đã bỏ giao ước của Ta, không phải của ngươi; họ đã phá dỡ các bàn thờ của Ta, không phải của ngươi; họ đã giết các tiên tri của Ta, không phải của các ngươi. Tại sao ngươi lại sốt sắng hơn ta !?” “rằng bất cứ khi nào con cái Ta làm dấu này bằng xương bằng thịt của chúng [tức là bất cứ khi nào có phép cắt bì], thì ngươi sẽ có mặt, và miệng làm chứng rằng dân Do Thái đã từ bỏ ý muốn giao ước của Ta. làm chứng rằng họ đang giữ nó.” ( Zohar 1: 93a. ). Bằng cách tham dự mọi cuộc cắt bì, Ê-li có cơ hội sửa chữa lỗi lầm của mình bằng cách làm chứng cho dân Do Thái và công nhận rằng họ tuân giữ giao ước.
Đó là lý do tại sao các nhà hiền triết thiết lập rằng có một chỗ ngồi tôn vinh cho Ê-li trong mỗi lần cắt bì.
Vào ngày Shabbat của người Do Thái, nhiều người có phong tục hô vang tên của tiên tri Ê-li một số lần nhất định sau Shabbat. Một số người nói “Eliyahu Hanavi” 40 lần, “Eliyahu Hatishbi” 40 lần, “Eliyahu Hagiladi” 40 lần, và sau đó đọc lại từng câu ba lần, kết thúc bằng “Eliyahu Hanavi”, tổng cộng 130 lần. Những người khác đọc thuộc lòng từng câu trong Kinh thánh có nhắc đến tên Ê-li, trong khi nhiều người chỉ đơn giản hát hoặc đọc một bài thánh ca có đề cập đến tên Ê-li.
Văn học Do Thái có nhiều đề cập đến những người đã tương tác với Ê-li hàng trăm và hàng nghìn năm sau khi ông lên trời. Đôi khi, Ê-li xuất hiện với các học giả Torah vào ban đêm và dạy họ những bí mật của Torah (điều này được gọi là giluy Eliyahu ), và đôi khi Ê-li xuất hiện vào đúng thời điểm để hỗ trợ những người gặp nạn.
Biên tập bởi Mục vụ Do Thái Lời Sự Sống Việt Nam.